Kuršumlija ili Bele Crkve, dileme i dalje ostaju

Svoj nagli uspon grad doživljava u periodu poznog srednjeg veka za vreme Stefana Nemanje u drugoj polovini 12. veka kada je Nemanja kao udeoni knez Srbije iz Topice (Кuršumlije) upravljao svojim delom teritorije i tu podigao prve dve zadužbine: manastir sv. Nikole (1166.) i manastir sv. Bogorodice. Manastiri su građeni u Vizantijskom stilu čije su kupole pokrivene olovnim pločama koje su se presijavale pa iz tog perioda potiče njen srednjevekovni naziv „Bele crkve“. Još veći značaj grad dobija nakon proglašenja nezavisne srpske arhiepiskopije 1219.godine kada je postao sedište Topličke eparhije u manastiru sv.Nikola.

U 14. veku kada je srpska država dostigla vrhunac za vreme cara Dušana i nakon proglašenja srpske patrijaršije 1346. „Bele crkve“ su bile sedište topličke mitropolije.

Period Osmanske vladavine u Toplici počinje u 15. veku. Dolazak Osmanlija označio je novo doba. U tom periodu grad je dobio sadašnji naziv Кuršumlija. Naziv je izveden od turske reči Кursunlu kilise koji u prevodu znači Olovna crkva. To govori da su Nemanjine zadužbine i na Osmanlije ostavile jak uticaj. Osmanski period je za Кuršumliju bio možda i najbolji u privrednom smislu jer je Кuršumlija tada bila jedna od najpoznatijih tržnica olova i srebra na Balkanu. Učešćem Srba u Velikom bečkom ratu (1683-1699.) između Austrije i Osmanskog carstva i podizanjem ustanka Srba protiv Turaka, Srbi su uz pomoć Austrijskog vojvode Pikolominija prodrli do Кosova, ali ih je kod Кačanika porazila osmanska vojska nagon čega je 1690.godine usledila Prva velika seoba Srba u pravcu Južne Ugarske. Postor Toplice je u to vreme gotovo zapusteo što su iskoristili Arnauti da se tu nasele čime je promenjena etnička struktura ovog kraja, grad je počeo ekonomski i privredno da propada, a Turci su sa krovova Nemanjinih zadužbina u Кuršumliji skinuli olovne kupole i od njih izlili municiju.

Stvaranje moderne srpske države u toku Srpske revolucije 1804-1835. značio je i kasniji proces oslobađanja Južne Srbije od Osmanske vladavine. Кuršumlija je oslobođena od Turaka 19.januara 1878.godine. Oslobodiocima Кuršumlije i tadašnjem knezu Milanu očigledno nije smetao turski naziv pa je grad do danas očuvao naziv Кuršumlija.

Smatramo da bi se promena imena trebala odložiti, a da se odmah trebaju preduzeti odgovarajući koraci, kao što su: obnova manastira izgradnja manastirskih kompleksa, zaustavljanje migracije stanovništva, rad na otvaranju novih radnih mesta, privlačenje investicija, stvaranje uslova za nesmetani rad i razvoj, kao i ponovno uspostavljanje Topličke episkopije, koja je ukinuta početkom 18. veka i pripojena Niškoj episkopiji…

Prvo trebamo vratiti stari sjaj, kakav dolikuje jednom kulturnom, duhovnom i državotvornom centru, pa tek onda pričati o promeni imena.

Takođe ne trebamo zaboraviti činjenicu da je Кuršumlija 1953. godine imala oko 40.000 stanovnika, a 2011. godine oko 20.000. Što predstavlja alarmantni podatak, ako 2068. godine, kada se obeležava 900. godina od podizanja Nemanjinih manastira, nadam se još uvek u Кuršumliji, može se pokrenuti inicijativa za vraćanje imena Bele Crkve.

Naš zajednički predlog bi u slučaju referenduma o promeni imena Кuršumlije bio da se građanima ponudi više opcija:

1. Toplice- naziv iz Vizantijskog perioda
2. „Bele crkve“- naziv iz doba srednjevekovne srpske države
3. Кuršumlija- sadašnji naziv iz perioda Osmanske vladavine

Anketa o promeni naziva grada:

U anketi koja je sprovedena na društvenim mrežama fejsbuku i twiteru u proteklih pet dana, učestvovalo je ukupno 4458 učesnika i ubedljivo velika većina je glasala da ostane sadašnji naziv grada – Kuršumlija, tačnije njih 76 posto se izjasnilo da želi da ostane sadašnje ime, dok je za promenu imena u Bele Crkve glasalo tek 24 posto.Kraj.

Prvi deo ove priče možete pročitati: Promena imena Kuršumlije iz istorijsko-analitičkog ugla

(Autori: Dejan Rakić, profesor istorije i Nikola Dragović, politikolog)

Tekst je objavio internet portal TOP NOVOSTI